Rusya'da Seçim: Sürprize Yer Yok (Eylül 2021)
Rusya'da parlamentonun alt kanadı olan Duma seçimleri tamamlandı. Kamuoyuna yansıyan ilk verilere göre sürpriz yok. İktidar partisi Birleşik Rusya, 2016'daki oy oranını yakalayamasa da seçimleri kazanmış görüyor. Ayrıca Komünist Partisi’nin bir önceki seçime göre %7 oranında oylarını arttırması ve iktidar tarafından desteklendiği iddia edilen Yeni İnsanlar Partisinin meclise 5. Parti olarak girecek olması seçim sonucunda ön plana çıkan başlıklar olarak dikkat çekiyor.
Bu yazıda sizlere Rusya Federasyonu Devlet Duması seçimlerine yönelik atmosferi, seçimle ilgili detayları ve sonuçları aktaracağım.
Seçim Öncesi Atmosfer
Freedom House raporlarına göre sivil özgürlük ve politik haklar alanında yeterli seviyede olmayan Rusya’da (1), iktidar seçim sistemi ve yargı eliyle yaşanan siyasi yasaklar nedeniyle eleştirileri her zaman üzerine çekmiştir. Son yıllarda özellikle muhalif lider Alexey Navalny’nin tahliye şartlarını bozduğu gerekçesiyle cezaevine konulması ve çalışma ekibinin aşırıcı olarak değerlendirilip seçimlere katılamaması bu tartışmaları ciddi oranda yükseltmiştir. Bu senenin başında yaşanan iktidar – Navalny çekişmesinde özellikle halkın da devreye girmesi, sokaklara çıkması ve protesto gösterilerinde bulunması tartışmaları alevlendirmiş, iktidar, gerek ülke içi muhalefetin Navalny’nin serbest bırakılması ile ilgili tüm uyarı ve telkinlerine gerekse de dünya kamuoyunun tepkilerine rağmen bu konuda geri adım atmayarak Navalny ve ekibinin seçimlere girmesini engellemiş, hatta herhangi bir partiye yönelik çağrılarda bulunmalarını dahi yasaklamıştır. Öyle ki 2018 yılında Navalny tarafından geliştirilen “akıllı oy” uygulaması hükümet tarafından seçimlerden kısa bir süre önce yasaklandı.
Akıllı oy uygulamasının temelinde iktidar partisi olan Birleşik Rusya’ya karşı muhaliflerin desteklenmesi yatmaktaydı. Navalny ekibi hem akıllı oy adlı siteden hem de geliştirdikleri uygulamayla Apple Store ve Google Play’e yükleyerek destekçilerine hangi aday ya da partiye oy vermeleri konusunda veriler sunuyorlardı. Akıllı oy adlı site Rus Devlet Medya Kuruluşu tarafından 6 Eylül tarihinde engellendi. Apple ve Google ise “Rus seçimlerine müdahale edildi” algısına girmeme adına Navalny ekibinin geliştirdiği uygulamayı sistemlerinden kaldırdılar.
Rusya yargısı tarafından seçimlere katılımı engellenen yalnızca Navalny değildi. İktidarın ciddi potansiyel muhalif olarak gördüğü birçok kişi ya da grup benzer şekilde aşırıcı ilan edilip seçimlere katılımı engellendi ya da ülkeyi terk etmesi sağlandı. Bunlardan biri de benzer dönemde seçimlere girmesi engellenen eski milletvekili Dmitry Gudkov. Bu yılın başında halasıyla birlikte gözaltında alındı. Gudkov, cezaevindeyken eğer ülkeyi terk etmezse hayatını kaybedeceği yönünde mesaj alınca ülkeyi terk etmek zorunda kaldı (2). Seçimlere giremeyen Gudkov, bugün ailesiyle birlikte Bulgaristan’da yaşıyor.
Navalny Team’e gönül vermiş birçok siyasetçi gibi Violetta Grudina da Duma seçimlerine katılamadı. Murmansk’ta yaşayan Grudina, Navalny Team’in Murmansk’taki organizatörlerindendi. Seçime girmek için başvuruda bulunan Grudina, başvuru kayıtlarının sona ermesine kısa bir süre mahkeme kararıyla karantinaya alındı. Grudina’nın yaptığı açıklamaya göre mahkeme bu kararı sadece bir bahane olarak öne sundu ve seçimlere katılması engellendi (2).
Muhaliflerin yaşadığı siyasi özgürlük ve seçmenlerin taleplerinin dinlenmemesine ilişkin olarak en makul açıklama Sosyolog Vladislav Inozemtsev’den geldi: “seçimler kukla tiyatro gibi" (2).
Seçim öncesinde hükümet tarafından titizlikle durulan konulardan biri de yabancı basın mensuplarının manipülasyon yaptığı gerekçesiyle ajan olarak ilan edilmesiydi (4). Yabancı basın mensupları ülke içinde seçimi takip etmekte bayağı bir zorlanırken ajanlık suçlamalarına karşı gelerek, “свобода для журналистов” – “gazetecilere özgürlük” kampanyalarını başlattılar (3).
Seçim güvenliği ile ilgili de birçok tartışmanın yaşandığı Rusya’da, AGİT (Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı), hükümet tarafından gözlemci sayısının kısıtlanması gerekçesiyle seçimlere bir ay kala Duma seçimlerine katılmayacağını açıkladı (4).
Seçimle ilgili en dikkat çekici olay Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov ile Savuma Bakanı Sergey Şoygu’nun da seçimlere katılımıydı. Kremlin’de iki önemli görevde bulunan bakanın seçimlerde boy göstermesi seçimi anlamlı kılıyordu. Devlet Başkanı Putin iki bakanının meclise gitmesinden dolayı üzüntüsünü paylaşmış, “yazık olacak” demişti (5). Lavrov ve Şoygu’nun meclisteki görevleri sonrası kabine değişikliğine kesin gözüyle bakılıyor. Bu bağlamda seçimlerin diplomatik sonuçları da bulunuyor.
Rusya Federasyonu Devlet Duması Seçimleri
Rusya Devlet Duması’nda 450 milletvekili bulunmakta. Bu milletvekillerinin yarısı (225) parti listelerinden yarısı da (225) bölgelerden, gelecek kişilerin oy çokluğuyla seçiliyor. Mecliste %5’lik seçim barajı bulunmakta. %5’i aşan partiler mecliste grubunu oluşturabiliyor. 2016 yılında dört parti mecliste yer alırken büyük çoğunluğunu devlet başkanı Putin’in partisi olan Единая Россия - Birleşik Rusya almıştı. 450 milletvekilinin 345’i Birleşik Rusya partisinden oluşmuştu.
3 Günlük Seçime İlgi Az
Rusya Federasyonu yönetim şekline göre daha az öneme sahip olan Duma Meclisi için yapılan genel seçimler, kamuoyunun beklediği gibi halk tarafından ilgi görmedi. Korona virüs nedeniyle sosyal mesafenin korunması ve sağlık şartları açısından üç güne yayılan seçimlere katılım oranı %48 civarında oldu (6). Bu düşük oranın temel sebepleri arasında, halk tarafından seçim sistemine olan güveninin kırılmış olması, destekledikleri siyasi parti ve kişilerin yargı tarafından siyaseten yasaklı olması ve Duma Meclisinin yeteri kadar öneme sahip olmaması sayılabilir. Özellikle büyük şehir ve etrafındaki bölgelerde seçime gitmeyenlerin sayısı bir hayli fazla. Merkez Seçim Komisyonu Başkanı Ela Pamfilova, yaptığı açıklamada, Kemerovo, Karaçay-Çerkesya bölgeleriyle Tuva Cumhuriyeti katlımın en yoğun olduğu yerler olarak dikkat çektiğini, St. Petersburg, Hakasya ve Kaliningrad bölgelerinin ise az katılıma sahip olduğunu belirtti (7).
St. Petersburg özelinde söylemek gerekirse halkın çoğu seçimlere kayıtsız kaldı. Türkiye’de seçim dönemlerinde alışık olduğumuz manzaralara şahit etmek burada neredeyse imkânsız. İnsanlar siyasetle ilgilenmedikleri gibi partiler de seçimle ilgili çalışmalarını yalnızca belirli bölgelerde gerçekleştirdiler. Sosyal medyada yapılan siyasi propagandalar dışında partilerin seçim çalışmalarını günlük hayatta görmek çok zor.
Üç günlük seçim periyodunda, oy verme işlemi sabah saat 9’da başlayıp akşam saat 8’de sona ermesine rağmen sandığa giden insan sayısı çok azdı. İnsanlar seçimle ilgili konuşmaktan imtina ederken, günlük hayatlarına devam ettiler. Her sokağın apartman numarasına göre okullar seçim görevini üstlendiler. Oy verme işlemi esnasında sıkı güvenlik önlemleri vardı. X-ray cihazından geçtikten sonra polis taramasına tabi olup kayıtlı olduğunuz sandığa gidip oy veriyorsunuz. Oy pusulaları için özel zarf vermiyorlar. İnsanların verdikleri oylar şeffaf sandığın içinde görülebiliyor. Oyunuzu kullandıktan sonra bina içinde kalmanıza asla müsaade edilmiyor.
Oy verme işlemi için gerekli prosedürleri ve oy sayma işlemini okulda çalışan öğretmenler gerçekleştiriyorlar. Sandık başında herhangi bir partinin ya da siyasi katılımcının müşahidi veya temsilcisi bulunmuyor. Fiziki herhangi bir karışıklıkta güvenlik güçleri olaya müdahale ederken, oy verme işlemine ilişkinin yaşanan herhangi bir sorunda savcılık intikal ediyor. Dolayısıyla vermiş olduğunuz oyun akıbeti ya öğretmenler ya da savcıların inisiyatifinde kalıyor. Bu nedenle de muhalifler tarafından öğretmenlere yönelik çok fazla tepkinin olduğunu söylemek gerekiyor.
Seçim Sonuçları
Üç gün süren seçimlerin sonuçları resmi olmayan verilere göre devlet ajansları tarafından açıklandı. Buna göre Birleşik Rusya partisi seçmenlerin %49,63'ünün oyunu alarak seçimleri galibiyetle tamamladı. Ön hesaplamalara göre Birleşik Rusya partisi, 112 vekili parti listelerinden, 199’unu ise tek üyeli seçim bölgelerinden alarak mecliste 300’ü aşkın sandalyeye sahip olacak (8). 2016’daki seçimlere göre oy kaybı yaşayan Birleşik Rusya’da en önemli koyu anayasayı değiştirecek sandalye sayısına mecliste ulaşmaktı. Sandıktan çıkan sonuçlara göre Birleşik Rusya istediğini almış durumda.
Meclis’teki diğer partilerde ise 2016’daki sonuçlara kıyasla büyük değişiklik var. Komünist Partisi yaklaşık %6 oranında oylarını yükselterek %19,20 oranına ulaşırken Jirinovski’nin Liberal Demokrat Parti’si %7,48 ile seçimlerden ayrıldı. Liberal Demokrat Parti 2016’daki Duma seçimlerinde %13,14 oy oranına sahipti. Bu düşüşünün ana nedeni olarak Jirinovski'nin tutarlı olmayan seçim vaatleri gösteriliyor.
Seçimin en büyük sürprizini ise bazı çevrelerde iktidar tarafından desteklendiği iddia edilen Yeni İnsanlar partisi yaptı. %5,4 oranında oy alan parti, Adil Rusya partisinin arından beşinci parti olarak meclise girdi. Kozmetik, giyim, parfüm, aksesuar ve ayakkabı üreticisi Fiberlic’in (9) sahibi Alexey Nechaev tarafından 2020 yılında kurulan parti katıldığı ilk seçimde meclise girmeyi başardı. Yeni İnsanlar partisinin herhangi bir yargısal zorlukla karşı karşıya kalmadan seçimlere katılması ve başkan Putin’in kurucusu olduğu Tüm Rusya Halk Cephesi Merkez Konseyi’nin bir üyesi olması iktidar tarafından desteklendiğinin açık delili olarak muhalifler tarafından belirtiliyor.
Rusya Federasyonu Devlet Duması nedir? Yetkileri? Organları?
Rusya Federasyonu Devlet Duması, 1905 Devrimi sonrası iç kargaşanın ardından kurulmuş, Rusya’nın seçilmiş ilk meclisidir. 1905 Devrimi’nden sonra Duma’nın faaliyete geçmesi, Rus İmparatorluk sisteminde yaşanması muhtemelen değişiklilerin habercisi olarak görülmekteydi. 1917 Bolşevik Devrimi sırasında siyasi desteğiyle önemli faktörlerden biri olarak gösterilen meclis, bugün Rusya’da otokrasinin kaldırılmasında ve Çar’ın devrilmesindeki başlıca sembollerdendir.
Sovyetler Birliği döneminde 70 yıl boyunca devrimcilerin karargâh merkezi gibi çalışan meclis, 90’lı yıllarda önemli değişikliğe uğramış, görev yapısı ve süresiyle ilgili birtakım reformlarla günümüze kadar gelmiştir.
Rusya Federasyonu Federal Meclisi’nin alt organlarından olan meclis, Federasyon Konseyi’dir. Duma Kararları Moskova’nın merkezinde, Manezhnaya Meydanı’nın yakınında alınmaktadır. Duma üyeleri milletvekili olarak görev yapmakta, mecliste ise toplam 450 vekil bulunmaktadır (10).
Yetkileri sınırlı olarak kabul edilse de Devlet Duması’nın yetkileri anayasayla belirlenmiştir. Anayasadaki yetkilerinin bazı şunlardır:
- Rusya Federasyonu Hükümetine karşı güven oylaması,
- Rusya Federasyonu Başbakanı’nın atanmasının onaylaması,
- Rusya Federasyonu Hükümetinin çalışmalarına yönelik raporların incelenmesi,
- Rusya Federasyonu Merkez Bankası başkanını atama ve görevden alma,
- Rusya Federasyonu Sayıştay başkanını atamak, Sayıştay üyelerinin yarısını atma ve görevden çekme,
- Rusya Federasyonu Başkanını görevi kötüye kullanma nedeniyle ihanetle suçlama,
- Genel af ilan etmek.
Devlet Duması, komite ve komisyon olmak üzere iki organizasyonel yapıdan oluşmaktadır. Devlet Duması’nın başlıca birimlerini oluşturan komiteler meclisin kanun yapma sürecindeki ana organlardır. Kanunların meclise gelmesi, tartışılması ve çıkarılmasıyla ilgili önemli kararlar komitede alınmaktadır. Komitelerin başkan ve yardımcıları meclisteki partilerin dağılımına oranla oy çokluğuyla seçilirler.
Devlet Duması komisyonları ise gerekli durumlarda Rusya Federasyonu Anayasası’nda belirtilen koşullarda oluşturulurlar. Örneğin, yolsuzluğa karşı destek komisyonu, hesap işleme ve derleme komisyonu, federal bütçe değerlendirme komisyonu gibi.
Kaynakça Kaynakçada yer alan linklere en son erişim tarihi 20.09.2021’dir.
1) https://freedomhouse.org/country/russia/freedom-world/2021
2) https://www.bbc.com/news/world-europe-58504603
7) https://www.rbc.ru/rbcfreenews/61476ade9a79473629882cc7
8) https://tass.ru/politika/12451211
Yorumlar
Yorum Gönder